قانون بارداری توصیه‌های پزشکی و بهداشتی ابن سینا برای فرزندآوری نوشته: زمان انتشار:

احتمالاً در هیچ یک از منابع علمی کهن مسئله‌ی فرزند و فرزندآوری و مسائل پیرامون آن به اندازه‌ی قانون بوعلی مفصل تشریح نشده است. ابن سینا بیش از دویست صفحه از قانون طب و طبابت خود را به این موضوع اختصاص داده و همه‌ی دانش موجود تا آن روزگار را همراه با تجربیات فراوان خودش یکجا در اختیار ما گذاشته است. آن‌چه می‌خوانیم پاره‌ای است از نظریات بزرگ‌ترین طبیب و فیلسوف تمام اعصار تاریخ ایران درباره‌ی فرزند و فرزندآوری و مسائل پیش و پس از بارداری.

 

در سرزمین بچه‌های قدونیم‌قد

بچه در جایی پناه گرفته که در آن خلق شده است. تا کوچک و ناتوان و ناقص‌الاعضاست به رزق و روزی خود که خون است و از مشیمه دریافت می‌کند قناعت ورزیده امرار معاش می‌کند و هوایی که برای نفس کشیدن می‌خواهد برایش تأمین می‌شود اما وقتی که به هفت ماه می‌رسد و اندام‌هایش تکمیل می‌شوند و جثه‌اش بزرگ می‌شود به خوراک بیش‌تر و هوای صاف و سازگارتر و بیش‌تر از آن ‌که داشت نیاز پیدا می‌کند. پس بهتر آن است که به خارج سفر بکند و شانس خود را بیازماید. در راه سفر به خارج موانعی هست که می‌خواهد آن‌ها را از سر راه بردارد. برخی از جنین‌های باجربزه و توانا موانع را پشت سر می‌گذارند و سر از دریچه‌ی دنیا برمی‌آورند و برخی نیروی پرش از موانع را در خود نمی‌بینند، ناچار به امید روزیِ بیش‌تر و توانا شدنِ بیش‌تر در خانه‌ی محقر خود می‌مانند و به نیرو گرفتن بیش‌تر و بیش‌تر می‌پردازند تا در نهمین ماه این فرصت طلایی را به دست می‌آورند و راهی سرزمین بچه‌های قدونیم‌قد می‌شوند. برخی زیاد از حدّ لازم عجله دارند و هنوز نیرو‌ نگرفته و در حال ناتوانی بعد از یک ماه از هفت ماهگی می‌خواهند از خانه‌ی محقرشان بیرون آیند و هرچه باداباد. که این دسته اکثراً بازنده هستند و کامی از دنیا نمی‌یابند.

برگی از شاهنامه

دختر خانم یا آقا پسر آینده

جنین آماده‌ی بیرون آمدن از شکم مادر است. اسباب سفر مهیاست. غشاهای رطوبی که پیرامونش حلقه زده‌اند پاره می‌شوند و سیلابی به بار می‌آید که بچه را لیز می‌دهد و تا سرمنزل مقصود بدرقه می‌کند. حال ببینیم که این دختر خانم یا آقا پسر آینده در این سفر تا به دنیا می‌رسد باید چه حالتی به خود بگیرد.
اگر جنین کاملاً طبیعی باشد و نقصانی در وجودش نباشد برای بیرون آمدن از مسکن قدیمی به طوری خود را جمع‌وجور می‌کند که هیچ مانعی پیش نیاید. سرش پیشرو قافله است و در واقع اگر سر اول بیرون آمد، بیرون آمدن بقیه‌ی جسم آسان می‌شود. اما اگر جنینی به سرش زد و به جای سر پاهایش را اول بیرون فرستاد، بدان که این جنین از آن تنبل‌های ناتوان است و این پا از گلیم بیرون کشیدن برایش خطری جدی در بر دارد و اکثراً نوید مسرت‌آمیزی نیست.

 

یکی است یا بیش‌تر؟

اگر زنی دارد می‌زاید چگونه بدانیم که یک بچه می‌زاید یا دو یا چند بچه؟ برای کشف این مسئله نشانی آزموده‌شده هست که صحیح از آب در می‌آید. بدین‌ترتیب همین که بچه‌ی اول به دنیا آمد به نافش نگاه کن که به زهدان چسبیده است. اگر گره و برآمدگی‌هایی نداشت بدان که بچه‌ی دیگر در راه نیست و اگر برآمدگی و گره در آن هست بشمار، به اندازه‌ی آن‌ها خواهر و برادر هستند که در زهدان با او بوده‌اند و دارند یکی بعد از دیگری از راه می‌رسند.

 

مادران باردار بدانند

در اوان بارداری تا بچه به دنیا می‌آید باید زن باردار خود را چنانچه لازم و مناسب حال است مراعات کند. ما در این باره دستوراتی می‌دهیم که هر زنی در حالت بارداری آن را کاملاً اجرا کند بهره بیند و با مشکلات غیر منتظره روبه‌رو نمی‌شود.
در سراسر اوان بارداری باید شکمشان نرم باشد و از یبوست بترسند که برای نرم‌شکمی شورباهای ساده‌ی بسیار چرب بخورند خوب است.
اگر دیدند که شکمشان بسیار قبض است، شیرخشت و امثال آن بخورند که ملیّن شوند.
ورزش نه شدید و نه بسیار ناچیز بلکه ورزش میانگین بکنند.
به آرامی پیاده‌روی بکنند اما آن هم نه بیش از اندازه که به افراط پیاده‌روی کردن سبب بند آمدن خون حیض می‌شود و مواد بی‌مصرف و بدجنس در درون زیاد می‌شوند و ممکن است سبب انداختن جنین گردد.
نباید زیاد به حمام کردن عادت گیرند بلکه حقیقت را بخواهی باید حمام را چون امری حرام بدانند و تنها وقتی که نزدیک به زایمان هستند به حمام بروند مانعی ندارد.
نباید سر خود را به وسیله‌ی روغن چرب کنند.
نباید به هیچ وجه حرکات بسیار شدید بکنند و نباید از جایی به جایی بپرند.
از پرخوارگی و لت‌انبانی و از خشمناک شدن بپرهیزند.
اگر شراب می‌نوشند شراب ریحانی کم‌مایه و آبکی بنوشند.

 

پسر در شکم دارند یا دختر؟

برای تشخیص این حالت نشانی‌هایی هست: زنی که بار شکمش جنس زمخت است، یعنی پسربچه است، در قیاس با زنی که جنس لطیف را در بر دارد، رنگ‌ورویش خوب و زیباتر، پرتحرک‌تر و سبک‌خیزتر، پوست بدنش صاف‌تر، اشتهای خوراکش بیش‌تر و پیامدهای بارداری در او سبک‌تر است. در طرف راست احساس سنگینی می‌کند زیرا اکثراً جنین نر از تخمه‌ای مایه می‌گیرد که به طرف راست زهدان ریخته است.
اگر زن جنین نر در شکم دارد،‌ شیرش را آزمایش کنیم گواهی می‌دهد. زن که جنین نر در شکم دارد، اگر شیر پستانش را بر قطعه آینه‌ای بدوشد و در آفتاب نگاه کند، گویی قطره‌ی جیوه یا دانه‌ی مروارید است که می‌درخشد،‌ گیر نمی‌کند و به راحتی فرود می‌آید.
زنی که جنین داخل شکمش پسر باشد، رگ‌های پایش به سرخی تمایل دارند نه به سیاهی و نبض دست راستش پرتر از نبض دست چپ است. گویند اگر زن باردار در حالی که ایستاده است و می‌خواهد راه برود، اول پای راست را حرکت داد نشان آن است که بچه نرینه است و این مسئله به تجربه رسیده است. هرگاه می‌خواهد برخیزد بر دست راست تکیه می‌دهد و برمی‌خیزد.
چشم راست زنی که جنینش پسر است از چشم چپش سبک‌تر حرکت می‌کند و سریع‌تر می‌گردد. جنین نر پس از سه ماه در زهدان می‌جنبد، درحالی‌که جنین مادینه پس از چهار ماه در زهدان به حرکت در می‌آید.
یکی دیگر از آزمایش‌هایی که گویا اطبا از آن نتیجه گرفته‌اند و من هم شنیده‌ام این است که زن باردار شیر بر آب بدوشد، اگر شیر شناور بر آب ماند و زیر آب نرفت، جنین پسر است و اگر شناور نماند و ته‌رو باشد جنین دختر است.

 

برای زوج‌هایی که پسر می‌خواهند

مرد و زنی که آرزو دارند پسردار شوند باید دستورات زیر را در نظر بگیرند و مراعات کنند:
قبل از هر چیز باید زن و شوهر به وسیله‌ی عطر گرم و بخور گرمی‌بخش و غذاهای گرمی‌بخش مزاج خود را گرمی بخشند.
معجون مثرودیطوس (میترادات) بخورند.
حقنه‌های گرمی‌بخش و داروهای مالیدنی گرمی‌بخش به کار برد.
زن و شوهر نباید زیاد آب بنوشند و اگر نوشیدند کم و کم‌کم بنوشند.
آن‌گاه مرد منی خود را بیازماید. اگر دید که آبکی و کم‌مایه است بداند که هنوز زود است و باید بیش‌تر خود را معالجه کند و اگر دید که آب پشتش پرمایه و غلیظ است باز چند روزی صبر کند و دستورات تقویتی را ادامه دهد. اتاق خواب در منتهی درجه‌ی خوشبویی باشد و خوشبوهای گرم از قبیل ند مشک‌زده، ‌زعفران و عود خام هندی در آن استفاده شده باشد. نباید کافور در خوشبو کردن اتاق خواب به کار رود. زیباترین و بهترین رختخواب ممکن آماده باشد و در هنگام رابطه در نهایت خوشحالی و بی‌غمی باشند. مرد هنگام انزال مردی قهرمان و خوش‌اخلاق و خوش‌قیافه را پیش خیال مجسم کند.

 

زایمان طبیعی چیست و غیر طبیعی کدام است؟

بچه که در حین بیرون آمدن سرش درست مقابل دهانه‌ی زهدان آید و هیچ انحرافی نداشته و هر دو دستش بر هر دو ران گسترده باشد این را بچه‌ی طبیعی و حالت را زایش طبیعی می‌دانیم، در غیر این صورت غیر طبیعی به شمار می‌آید. بهترین و سلامت‌ترین حالت غیر طبیعی به دنیا آمدن بچه این است که پاهایش اول بیرون آیند و هر دو دستش بر هر دو ران دراز شده باشد.
غیر طبیعی به دنیا آمدن بچه ممکن است پیامدهای تأسف‌آور زیر را داشته باشد:
شاید جنین و مادر هر دو بمیرند.
احتمال دارد مادر زنده بماند و جنین بمیرد.
احتمال دارد بچه به دنیا بیاید و زنده بماند و مادر بمیرد.

 

فرزند نمونه، مادر نمونه

اگر پسربچه‌ی تازه‌زاییده بیضه‌ی راستش قبل از بیضه‌ی چپ باد کرد،‌ در آینده مرد کاملی می‌شود و پسربچه به دنیا می‌آورد و اگر بیضه‌ی چپش قبل از بیضه‌ی راست باد کرد،‌ در آینده دختر به دنیا می‌آورد.
حال برسیم به زن نمونه در پسر آوردن که آن را ماده‌عقاب لقب داده‌اند. نشانی‌ها از این قرارند: رنگ و روی و سیمای معتدل و طبیعی دارد. بدنش سفت نیست و فروهشته هم نیست. خون حیضش پرمایه است و چرک‌آلود نیست. حواس و حرکاتش بر مرام است. نه اسهال همیشگی دارد و نه یبوست دائمی. چشمانش بیش‌تر تمایل به رنگ مشکی دارند تا به میشی. دلشاد و بذله‌گوی و نیک‌نفس است. دختری که شرایط نامبرده در او موجود است و تازه به حد بلوغ می‌رسد و برای بانو شدن و پسر آوردن کاندید می‌شود، بسیار زود باردار می‌شود.
مادر همین که بچه را به دنیا آورد باید خود را بپوشد که سرما نخورد. کوشش کند خون کافی بیرون دهد و غذای خوب و مناسب حال بخورد. نباید یکدفعه به غذاهای پرمایه و دیرهضم هجوم آورد. مبادا زیاد از حد لازم گرمی به درونش راه یابد و نیروی تغییردهنده‌ی کبد را ناتوان کند و تشنگی زیاد بر او دست یابد که بیم آن هست به بیماری استسقا مبتلا شود. اگر مراعات خود را از حیث غذا نکند و کبد سفت شود امید معالجه و شفا قطع می‌شود.

 

ابن سینادرباره نویسنده

، قانون، ترجمه‌ی عبدالرحمن شرفکندی، جلد پنجم، انتشارات سروش،‌ ۱۳۸۹.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *